પૈસા કમાવાની લ્હાયમાં બાળકનો પ્રેમ ખોઈ બેઠા છો?:સાઇકોલોજિસ્ટ પાસેથી જાણો સંતાનનો સ્નેહ અને વિશ્વાસ ફરી કેવી રીતે મેળવશો, આ પ્રયાસમાં 5 ભૂલ ન કરતા

પ્રશ્ન- હું મારા પરિવાર સાથે દિલ્હીમાં રહું છું. મારી 11 વર્ષની દીકરી છે. જ્યારે તે 3 વર્ષની હતી, ત્યારે અમારે તેને થોડા સમય માટે છોડીને બહાર જવું પડ્યું. મારા પતિને મસ્કતમાં નોકરી મળી હતી. મારે પણ તેમની સાથે જવું પડ્યું. અમે 6 વર્ષ બહાર રહ્યા અને તે દરમિયાન તે મારા જેઠ-જેઠાણી સાથે રહી. અમે 6 વર્ષમાં ફક્ત એક કે બે વાર ભારત આવી શક્યા. જોકે અમે સ્કાઇપ અને ફોન પર વાત કરતાં હતાં પરંતુ હજુ પણ કદાચ અમારી વચ્ચે એટલી સારી બોન્ડિંગ બની શકી નથી. જ્યારે અમે પાછા ફર્યાં, ત્યારે અમારી દીકરી તે ઘર છોડીને અમારી સાથે દિલ્હી આવવા તૈયાર નહોતી. કદાચ તે પેલા ઘરને પોતાનું વાસ્તવિક ઘર માનવા લાગી હતી. ભૂલ અમારી જ હતી કે, આટલી નાની ઉંમરે અમે અમારી દીકરીને એકલી છોડી દીધી. પણ અમે પણ લાચાર હતા, અમારી પાસે કોઈ વિકલ્પ નહોતો. તે છેલ્લા 2 વર્ષથી અમારી સાથે છે પરંતુ અમને લાગે છે કે તેનું વર્તન તેની ઉંમરના બાળકો જેવું નથી. તેને બહાર જઈને બાળકો સાથે રમવાનું પસંદ નથી, તે હંમેશા તેના રૂમમાં રહે છે. તે ભણવામાં સારી છે, કાળજીપૂર્વક અભ્યાસ કરે છે પરંતુ તેનું વર્તન અને ટેવ તેની ઉંમરના બાળકો જેવું નથી. ઉદાહરણ તરીકે, અમે તેને કોઈપણ જગ્યાએ લઈ જવા માંગીએ, પછી ભલે તે જન્મદિવસની પાર્ટી હોય કે કૌટુંબિક કાર્યક્રમ, તે હંમેશા ના પાડે છે. ભલે અમે તેને આગ્રહ કરીને લઈ જઈએ, તો તે ખૂણામાં બેઠી રહે છે. તે કોઈની સાથે ભળતી નથી. મેં મારા જેઠ-જેઠાણી સાથે આ વિશે વાત કરી. તેમણે કહ્યું કે પહેલા આવું નહોતું. તમે લોકો તેને ફરીથી બળજબરીથી તમારી સાથે લઈ ગયા છો, ત્યારથી જ આવું થઈ રહ્યું છે. કૃપા કરીને મને કહો કે અમારે શું કરવું જોઈએ, જેથી અમારી દીકરી અમને ફરીથી તેના માતા-પિતા તરીકે સ્વીકારે. ફરીથી અમારા પર વિશ્વાસ કરે અને અમે પહેલા જેવું જ કનેક્શન બનાવી શકીએ. નિષ્ણાત: ડૉ. અમિતા શ્રૃંગી, સાઇકોલૉજિસ્ટ, ફેમિલી એન્ડ ચાઈલ્ડ કાઉન્સેલર, જયપુર જવાબ- તમારી વાત પરથી સ્પષ્ટ થાય છે કે, તમે એક સંવેદનશીલ અને જાગૃત માતા છો. જે કંઈ થયું, તે તે સમયના સંજોગો અને મજબૂરીનો ભાગ હતું. પરંતુ આજે તમે તમારી દીકરીની ભાવનાત્મક સ્થિતિ વિશે ચિંતિત છો અને તેની સાથે ફરીથી સંબંધ બાંધવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા છો. આ ખૂબ જ સારી વાત છે. તમારા બાળકનું વર્તન દર્શાવે છે કે, તે અંદરથી ઊંડા ભાવનાત્મક સંઘર્ષ (ઇમોશનલ ટ્રોમા)નો સામનો કરી રહી છે. આટલી નાની ઉંમરે માતા-પિતાથી અલગ થવું અને 6 વર્ષ સુધી અલગ પરિવાર સાથે રહેવું તેના માટે એક મોટો આઘાત હોઈ શકે છે. ભલે તે તેને ખૂલીને વ્યક્ત કરી શકતી ન હોય. બાળપણમાં બાળક જે લોકો સાથે દિવસ-રાત વિતાવે છે, જેમની પાસેથી તેને ભાવનાત્મક સુરક્ષા મળે છે, તે તેના પોતાના બની જાય છે. તમારી દીકરીને પણ તેના મોટા પપ્પા અને મોટા મમ્મી સાથે ઊંડો લગાવ થઈ ગયો છે. હવે અચાનક તે સુરક્ષિત વર્તુળમાંથી બહાર આવીને નવી પરિસ્થિતિમાં પ્રવેશ કરવો, ભલે તે તેના સાચા માતા-પિતા સાથે હોય, તેના માટે અસહજ અને મૂંઝવણભર્યું હોઈ શકે છે. તેણે હજુ પણ આ પરિવર્તનને સંપૂર્ણપણે સ્વીકાર્યું નથી. એ જરૂરી નથી કે, તે તેના મનમાં શું છે તે શબ્દોમાં કહી શકે. બાળકોની લાગણીઓ ઘણીવાર તેમના વર્તન દ્વારા વ્યક્ત થાય છે. જેમ કે પોતાને રૂમમાં મર્યાદિત કરી લેવું, બહાર રમવા ન જવું અથવા સામાજિક કાર્યક્રમોમાં ભાગ ન લેવો. પરંતુ સારી વાત એ છે કે, બાળકનું મગજ હજુ વિકાસના તબક્કામાં છે. તેથી યોગ્ય સમજણ, પ્રેમ અને ધીરજથી તમે તેનો વિશ્વાસ ફરીથી જીતી શકો છો અને તમારા સંબંધો ફરીથી મજબૂત બની શકે છે. આ માટે કેટલીક બાબતો ધ્યાનમાં રાખવી અને સતત નાના નાના પ્રયાસો કરવા જરૂરી છે. તેમાં સમય લાગશે પરંતુ ધીમે ધીમે ફેરફારો ચોક્કસપણે આવશે. ચાલો હવે આ મુદ્દાઓ સમજીએ. દીકરીના ભાવનાત્મક આઘાતને સમજો તમે એક બાળકને જન્મ આપ્યો છે, પરંતુ તેના બાળપણની ઊંડી યાદો કોઈ બીજા સાથે જોડાયેલી છે. આવી સ્થિતિમાં, તેની ભાવનાત્મક સ્થિતિને સમજવી અને તેનો જજ ન કરવું જરૂરી છે. તેની લાગણીઓને સ્વીકારવી એ તેની સાથે ફરીથી સંબંધ બનાવવાનું પ્રથમ અને સૌથી મહત્વપૂર્ણ પગલું છે. તેને ટોક્યા વિના કે સલાહ આપ્યા વિના ધ્યાનથી સાંભળો જ્યારે તે કંઈક કહે, પછી ભલે તે સ્કૂલ વિશે હોય કે બીજું કંઈક, તેને ટોક્યા વિના સાંભળો. બની શકે કે તે ઘણું બધું ન પણ કહે, પણ જ્યારે તેને એવું લાગશે કે તેને કોઈ જજ નથી કરી રહ્યું, તો ધીમે ધીમે તે ખૂલીને વાત કરવાનું શરૂ કરશે. દરરોજ થોડો સમય ફક્ત તેના માટે કાઢો તમારી દીકરીને એ વિશ્વાસની જરૂર છે કે તમે ખરેખર દરરોજ, દરેક ક્ષણે તેની સાથે છો. તેથી દિવસનો એવો સમય પસંદ કરો, જ્યારે ટીવી ન હોય, ફોન ન હોય, ફક્ત તમે, તમારા પતિ અને તમારી દીકરી સાથે હોવ. સાથે ખાઓ, ફરવા જાઓ, રમત રમો અથવા ફક્ત વાતો કરો, આ નાની મીટિંગ ધીમે ધીમે તેના હૃદયમાં તમારું સ્થાન ફરીથી મજબૂત બનાવશે. તેની પસંદ અને નાપસંદ સમજો તેને શું ખાવાનું ગમે છે, કઈ ફિલ્મો જોવાનું ગમે છે, શું ખાવાનું નથી ગમતું, જેવી નાની નાની બાબતો પર ધ્યાન આપો. આ પ્રશ્નો કોઈ મિત્ર પૂછે છે તેમ પૂછો. જ્યારે તેને લાગશે કે તમે તેના રસમાં રસ લઈ રહ્યા છો અને તેને બદલવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા નથી, ત્યારે તે ધીમે ધીમે તમને તેના મનની દુનિયામાં સામેલ કરવાનું શરૂ કરશે. જૂના ફોટો, યાદો અને વાર્તાઓ શેર કરો ક્યારેક તેની સાથે બેસો અને તેના બાળપણના ફોટો જુઓ. સ્મિત કરો અને કહો, 'જો, જ્યારે તું નાની હતી, ત્યારે આવી રીતે હસતી હતી... આવી રીતે સૂતી હતી...' આ નાની ક્ષણો તેને એવું અનુભવ કરાવશે કે, તમે ફક્ત હવે તેની સાથે નથી, પરંતુ જ્યારે તે ખૂબ નાની હતી, ત્યારે પણ તેની સાથે હતાં. આ યાદો દ્વારા, તમે તેની લાગણીઓ સાથે ફરીથી જોડાઈ શકો છો. તેના પર દબાણ ન કરો, તેને સ્પેસ આપો જ્યારે તે વાત કરવા માંગતી ન હોય અથવા તેના રૂમમાં રહેવા માંગતી હોય, ત્યારે તેને થોડી જગ્યા આપો. હંમેશા એવું જરૂરી નથી કે તે કંઈક છુપાવી રહી હોય અથવા કંઈક ખોટું કરી રહી હોય. ઘણી વખત બાળકો પોતાના આંતરિક સંઘર્ષોને જાતે સમજવાનો પ્રયાસ કરે છે. તેને થોડી સ્પેસ આપવાથી, એ દેખાય છે કે તમે તેના ફેરફારોને સમજો છો અને તેના પર વિશ્વાસ કરો છો. વિશ્વાસ એ સંબંધનો પાયો છે. તેને જે કરવાનું ગમે છે, તેમાં ટેકો આપો જો તેને વાંચનનો શોખ હોય, તો તેને નવી વાર્તાઓના પુસ્તકો લાવી આપો. જો તે ચિત્રો દોરે છે, તો તેની રચનાઓ ફ્રેમ કરો અને તેને દિવાલ પર લગાવો. જ્યારે તમે તેની રુચિઓને ટેકો આપો છો, ત્યારે તેને લાગે છે કે, તમે તેના પોતાના છો. આ લાગણી ધીમે ધીમે તેને તમારી નજીક લાવે છે. તમારી ભૂલ સ્વીકારો તમે બાળકને તમારી મજબૂરીઓ વિશે પણ કહી શકો છો કે, તમે તેને એકલી કેમ છોડી દીધી. તમે કહી શકો છો કે 'હા, અમારે તને તે ઉંમરે છોડવી જોઈતી ન હતી પણ અમે લાચાર હતાં. હવે અમે દરેક ક્ષણે તારી સાથે રહેવા માંગીએ છીએ'. ભૂલ થઈ ગઈ છે એ સ્વીકારવાથી બાળક તમારા સત્ય સાથે જોડાય છે. બાળક સાથે ફરી જોડાવા માંગતા હો, ત્યારે આ બાબતો પર ખાસ ધ્યાન આપો ઘણી વાર માતા-પિતા જાણી જોઈને કે અજાણતાં એવી રીતે વર્તન કરવાનું શરૂ કરી દે છે કે, સંબંધ સુધારવાને બદલે તેને વધુ જટિલ બનાવે છે. તેથી, શું કરવું તે જાણવું જેટલું મહત્વપૂર્ણ છે, તેટલું જ શું ન કરવું તે સમજવું પણ એટલું જ જરૂરી છે. તો, આ 5 ભૂલો બિલકુલ ન કરોઃ તેને તેના મોટા મમ્મી-પપ્પાથી દૂર ન રાખો. તમારી દીકરીએ તેના જીવનના શરૂઆતના વર્ષો તેના મોટા પપ્પા અને મોટા મમ્મી સાથે વિતાવ્યા છે. તેમની સાથેનો તેનો સંબંધ આત્મીયતાનો છે. તેથી, બાળકને તેમને મળવાની સંપૂર્ણ સ્વતંત્રતા આપો. તેમને અઠવાડિયામાં એકવાર ઘરે આમંત્રણ આપો અથવા સપ્તાહના અંતે તમારી દીકરી સાથે તેમના ઘરે જાઓ. જ્યારે તમે પોતે આ આત્મીયતા બતાવો છો અને તેને કહો છો કે 'અમને ખબર છે કે તને તેમની સાથે રહેવાનું ગમે છે, તેઓ પણ તારો પરિવાર છે', ત્યારે તે તમારા અને તેમની વચ્ચે વિભાજીત નહીં થાય, પરંતુ બંને જગ્યાએ સુરક્ષિત અનુભવવા લાગશે. અંતમાં હું કહીશ કે, બાળકોનો વિશ્વાસ ધીમે ધીમે પાછો આવે છે, તે એક દિવસનું કામ નથી. તમારી ધીરજ, સાચો પ્રેમ અને ટેકો તેના હીલિંગ માટે સૌથી મોટી દવા છે.