धराली दुर्घटना - 'देवदार वृक्षांमुळे आपत्ती टळली असती':एकेकाळी 2 km मध्ये 500 झाडे होती, मात्र इमारती आणि प्रकल्पांमुळे फक्त 200-300 झाडे उरली
उत्तरकाशीतील धराली येथे घडलेली दुर्घटना देवदाराच्या झाडांमुळे रोखता आली असती. हिमालयावर अनेक संशोधन पुस्तके लिहिणारे प्राध्यापक शेखर पाठक म्हणतात की, एकेकाळी उत्तराखंडचा उंच आणि ट्रान्स हिमालय (समुद्रसपाटीपासून २००० मीटरपेक्षा जास्त उंचीचा प्रदेश) या झाडाच्या जंगलांनी भरलेला होता. सरासरी, एका चौरस किलोमीटरमध्ये ४००-५०० देवदाराची झाडे होती. देवदाराची झाडे सर्वात जास्त प्रमाणात गंगोत्री हिमालयात आपत्तीग्रस्त धरालीत होती. ढगफुटी असो किंवा भूस्खलन असो, देवदाराची झाडे कचरा आणि पाणी खाली येऊ देत नव्हती. परंतु १८३० मध्ये, भारत-अफगाण युद्धातून पळून गेलेला इंग्रजी सैनिक फ्रेडरिक विल्सन हर्षिलला पोहोचला आणि त्याने देवदाराची झाडे तोडण्याचा एक ट्रेंड सुरू केला, जो आजही थांबलेला नाही. प्राध्यापक पाठक म्हणतात की आज देवदाराची झाडे तोडून इमारती बांधल्या गेल्या आहेत, अनेक प्रकल्प सुरू झाले आहेत. याचा परिणाम असा आहे की या परिसरात एका चौरस किलोमीटरमध्ये सरासरी २००-३०० झाडे आहेत आणि ती देखील नवीन आणि कमकुवत आहेत. धरालीचा नाश हा त्याचाच परिणाम आहे. ज्या गावातून विनाश झाला त्या गावाकडे जाणाऱ्या वाटेवर एक दाट देवदार जंगल होते. पण ते जंगल नष्ट झाले आहे. ५ ऑगस्ट रोजी दुपारी १.४५ वाजता उत्तरकाशी जिल्ह्यातील धराली येथे ढगफुटी झाली. खीर गंगा नदीला आलेल्या पुरामुळे ३४ सेकंदात धराली गाव जमीनदोस्त झाले. आतापर्यंत ५ जणांचा मृत्यू झाल्याची पुष्टी झाली आहे. १०० ते १५० लोक बेपत्ता आहेत, ते ढिगाऱ्याखाली अडकले असण्याची शक्यता आहे. १००० हून अधिक लोकांना विमानाने बाहेर काढण्यात आले आहे. हिमालयातील लोक देवदाराची देवासारखी पूजा करतात प्राध्यापक शेखर पाठक म्हणतात की, उत्पत्तीनंतर, देवदाराने हिमालयाला बळकटी देण्यात सर्वात महत्त्वाची भूमिका बजावली कारण त्याचे जंगल खूप दाट आहे. त्याच्या खालच्या भागात ओकसारख्या दाट झुडुपे आहेत. ही अशी व्यवस्था आहे जी भूस्खलन किंवा ढगफुटीच्या परिस्थितीतही हिमालयातील मातीला एकत्र धरून ठेवते. म्हणूनच हिमालयातील लोक त्याची देवासारखी पूजा करतात. परंतु १९ व्या शतकात विल्सनने सुरू केलेला निर्दयीपणे तोडण्याचे युग आजही सुरू आहे. भूगर्भशास्त्रज्ञांनी सांगितले - अपघाताच्या ठिकाणी एकेकाळी देवदाराची झाडे होती ज्येष्ठ भूगर्भशास्त्रज्ञ प्राध्यापक एमपीएस बिश्त यांनी त्यांच्या संशोधन पत्रात म्हटले आहे की, ज्या ठिकाणी आपत्ती आली तो धारालीचा भाग हिमनदी नदीच्या मध्यभागी होता. तिथे देवदाराची झाडे देखील होती. हिमनदीतून पाणी बाहेर पडल्यावर ते खाली वाहते आणि सोबत सुपीक माती वाहून नेते. प्राध्यापक बिश्त म्हणाले की ही माती खूप सुपीक आहे. म्हणूनच धरालीसह उंच हिमालयातील सर्व भागात येथे प्रथम जंगले निर्माण झाली. नंतर लोकांनी ती तोडून शेततळे बनवली. रस्ता पोहोचल्यावर शेतांवर बाजारपेठा आणि हॉटेल्स बांधली गेली. धरालीचे मूळ गाव अजूनही सुरक्षित आहे, परंतु बाजारपेठा आणि हॉटेल्स गेले आहेत. धरालीतील गावे काढून टाकावीत आणि जंगल पुन्हा विकसित करावे वरिष्ठ भूगर्भशास्त्रज्ञ प्राध्यापक एसपी सती म्हणतात की अजूनही वेळ आहे, तिथून गावे काढून जंगले नव्याने विकसित केली पाहिजेत. जगातील सर्वात जुने देवदार वृक्ष उत्तराखंडमधील चक्रात आहे. त्याचे वय ५०० वर्षांहून अधिक आहे. अपघातानंतरचे २ फोटो... ढिगाऱ्याखाली अडकलेल्या लोकांना शोधण्याचे काम सुरू धराली येथील लष्कर आणि एनडीआरएफ पथकाने ८ ऑगस्टपासून ढिगाऱ्याखाली दबलेल्या लोकांचा शोध सुरू केला आहे. यासाठी लष्कर अॅडव्हान्स्ड पेनिट्रेटिंग रडार वापरत आहे. यामुळे खोदकाम न करता जमिनीखाली दबलेल्या लोकांना शोधता येते. भेदक रडार जमिनीखाली उच्च वारंवारता असलेले रेडिओ लहरी पाठवते, जिथे ते वेगवेगळ्या रंगांमध्ये माती, खडक, धातू आणि हाडे शोधते. यामुळे जमिनीखाली २०-३० फूट खाली अडकलेले लोक किंवा मृतदेह ओळखण्यास मदत होऊ शकते.
उत्तरकाशीतील धराली येथे घडलेली दुर्घटना देवदाराच्या झाडांमुळे रोखता आली असती. हिमालयावर अनेक संशोधन पुस्तके लिहिणारे प्राध्यापक शेखर पाठक म्हणतात की, एकेकाळी उत्तराखंडचा उंच आणि ट्रान्स हिमालय (समुद्रसपाटीपासून २००० मीटरपेक्षा जास्त उंचीचा प्रदेश) या झाडाच्या जंगलांनी भरलेला होता. सरासरी, एका चौरस किलोमीटरमध्ये ४००-५०० देवदाराची झाडे होती. देवदाराची झाडे सर्वात जास्त प्रमाणात गंगोत्री हिमालयात आपत्तीग्रस्त धरालीत होती. ढगफुटी असो किंवा भूस्खलन असो, देवदाराची झाडे कचरा आणि पाणी खाली येऊ देत नव्हती. परंतु १८३० मध्ये, भारत-अफगाण युद्धातून पळून गेलेला इंग्रजी सैनिक फ्रेडरिक विल्सन हर्षिलला पोहोचला आणि त्याने देवदाराची झाडे तोडण्याचा एक ट्रेंड सुरू केला, जो आजही थांबलेला नाही. प्राध्यापक पाठक म्हणतात की आज देवदाराची झाडे तोडून इमारती बांधल्या गेल्या आहेत, अनेक प्रकल्प सुरू झाले आहेत. याचा परिणाम असा आहे की या परिसरात एका चौरस किलोमीटरमध्ये सरासरी २००-३०० झाडे आहेत आणि ती देखील नवीन आणि कमकुवत आहेत. धरालीचा नाश हा त्याचाच परिणाम आहे. ज्या गावातून विनाश झाला त्या गावाकडे जाणाऱ्या वाटेवर एक दाट देवदार जंगल होते. पण ते जंगल नष्ट झाले आहे. ५ ऑगस्ट रोजी दुपारी १.४५ वाजता उत्तरकाशी जिल्ह्यातील धराली येथे ढगफुटी झाली. खीर गंगा नदीला आलेल्या पुरामुळे ३४ सेकंदात धराली गाव जमीनदोस्त झाले. आतापर्यंत ५ जणांचा मृत्यू झाल्याची पुष्टी झाली आहे. १०० ते १५० लोक बेपत्ता आहेत, ते ढिगाऱ्याखाली अडकले असण्याची शक्यता आहे. १००० हून अधिक लोकांना विमानाने बाहेर काढण्यात आले आहे. हिमालयातील लोक देवदाराची देवासारखी पूजा करतात
प्राध्यापक शेखर पाठक म्हणतात की, उत्पत्तीनंतर, देवदाराने हिमालयाला बळकटी देण्यात सर्वात महत्त्वाची भूमिका बजावली कारण त्याचे जंगल खूप दाट आहे. त्याच्या खालच्या भागात ओकसारख्या दाट झुडुपे आहेत. ही अशी व्यवस्था आहे जी भूस्खलन किंवा ढगफुटीच्या परिस्थितीतही हिमालयातील मातीला एकत्र धरून ठेवते. म्हणूनच हिमालयातील लोक त्याची देवासारखी पूजा करतात. परंतु १९ व्या शतकात विल्सनने सुरू केलेला निर्दयीपणे तोडण्याचे युग आजही सुरू आहे. भूगर्भशास्त्रज्ञांनी सांगितले - अपघाताच्या ठिकाणी एकेकाळी देवदाराची झाडे होती ज्येष्ठ भूगर्भशास्त्रज्ञ प्राध्यापक एमपीएस बिश्त यांनी त्यांच्या संशोधन पत्रात म्हटले आहे की, ज्या ठिकाणी आपत्ती आली तो धारालीचा भाग हिमनदी नदीच्या मध्यभागी होता. तिथे देवदाराची झाडे देखील होती. हिमनदीतून पाणी बाहेर पडल्यावर ते खाली वाहते आणि सोबत सुपीक माती वाहून नेते. प्राध्यापक बिश्त म्हणाले की ही माती खूप सुपीक आहे. म्हणूनच धरालीसह उंच हिमालयातील सर्व भागात येथे प्रथम जंगले निर्माण झाली. नंतर लोकांनी ती तोडून शेततळे बनवली. रस्ता पोहोचल्यावर शेतांवर बाजारपेठा आणि हॉटेल्स बांधली गेली. धरालीचे मूळ गाव अजूनही सुरक्षित आहे, परंतु बाजारपेठा आणि हॉटेल्स गेले आहेत. धरालीतील गावे काढून टाकावीत आणि जंगल पुन्हा विकसित करावे वरिष्ठ भूगर्भशास्त्रज्ञ प्राध्यापक एसपी सती म्हणतात की अजूनही वेळ आहे, तिथून गावे काढून जंगले नव्याने विकसित केली पाहिजेत. जगातील सर्वात जुने देवदार वृक्ष उत्तराखंडमधील चक्रात आहे. त्याचे वय ५०० वर्षांहून अधिक आहे. अपघातानंतरचे २ फोटो... ढिगाऱ्याखाली अडकलेल्या लोकांना शोधण्याचे काम सुरू धराली येथील लष्कर आणि एनडीआरएफ पथकाने ८ ऑगस्टपासून ढिगाऱ्याखाली दबलेल्या लोकांचा शोध सुरू केला आहे. यासाठी लष्कर अॅडव्हान्स्ड पेनिट्रेटिंग रडार वापरत आहे. यामुळे खोदकाम न करता जमिनीखाली दबलेल्या लोकांना शोधता येते. भेदक रडार जमिनीखाली उच्च वारंवारता असलेले रेडिओ लहरी पाठवते, जिथे ते वेगवेगळ्या रंगांमध्ये माती, खडक, धातू आणि हाडे शोधते. यामुळे जमिनीखाली २०-३० फूट खाली अडकलेले लोक किंवा मृतदेह ओळखण्यास मदत होऊ शकते.
What's Your Reaction?
Suraj Singh
Welcome to My Profile
