ઉનાળામાં બાળકોને ડાયેરિયા થાય તો હળવાશથી ન લેશો!:દર વર્ષે 4.43 લાખ બાળક મૃત્યુ પામે છે; લક્ષણો ઓળખો અને કારણો જાણો; આ 7 કાળજી બાળકોની જીવાદોરી
મે મહિનાનો અડધાથી વધુ સમય વીતી ગયો છે. દરેક પસાર થતા દિવસ સાથે, તાપમાનમાં વધારો થઈ રહ્યો છે. આવી સ્થિતિમાં, ભારે ગરમી અને ગરમીના કારણે, નાના બાળકોમાં ડિહાઇડ્રેશન, ઝાડા, ઊલટી અને તાવ જેવી સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓ ઝડપથી વધવા લાગે છે. હોસ્પિટલોમાં પણ આ સમસ્યાઓથી પીડાતાં બાળકોની સંખ્યા વધવા લાગે છે. આ પરિસ્થિતિ ખાસ કરીને નબળાં અને કુપોષિત બાળકો માટે જીવલેણ સાબિત થઈ શકે છે. જો ઝાડા(ડાયરિયા) અથવા ડિહાઇડ્રેશનનાં લક્ષણોને અવગણવામાં આવે તો તે ગંભીર બની શકે છે. તેથી, આ ઉનાળાની ઋતુમાં બાળકોના સ્વાસ્થ્ય પર ખાસ ધ્યાન આપવું જોઈએ અને કોઈપણ લક્ષણોને હળવાશથી ન લેવા જોઈએ. તો, આજે કામના સમાચારમાં, આપણે વાત કરીશું કે ઉનાળામાં બાળકોને કયા રોગોનું જોખમ વધારે હોય છે? તમે એ પણ જાણશો કે- નિષ્ણાત: ડૉ. અંશુ શર્મા, બાળરોગ નિષ્ણાત, મથુરા પ્રશ્ન- ડાયરિયા શું છે? જવાબ- આ પેટનો રોગ છે, જેમાં પાતળા અથવા પાણી જેવા ઝાડા (મળ) વારંવાર થાય છે. આવું ત્યારે થાય છે જ્યારે પેટ ખોરાકને યોગ્ય રીતે પચાવી શકતું નથી અથવા કોઈ પ્રકારનો ચેપ લાગે છે. બાળકોને આનાથી સૌથી વધુ જોખમ રહે છે. ઝાડાને કારણે શરીરમાંથી પાણી અને મીઠું (સોડિયમ) ઝડપથી ઓછું થઈ જાય છે, જે તમારા બાળકને સુસ્ત અને ડિહાઇડ્રેટેડ બનાવી શકે છે. પ્રશ્ન: દર વર્ષે કેટલાં બાળકો ઝાડાથી મૃત્યુ પામે છે? જવાબ: વિશ્વ આરોગ્ય સંગઠન (WHO) મુજબ, દર વર્ષે 5 વર્ષથી ઓછી ઉંમરના લગભગ 4.43 લાખ બાળકો અને 5-9 વર્ષની વય જૂથના 50 હજારથી વધુ બાળકો ઝાડાને કારણે મૃત્યુ પામે છે. તેથી, તેના લક્ષણોને બિલકુલ અવગણવા જોઈએ નહીં. નીચેના ગ્રાફિકમાં તમે ડાયેરિયાનાં લક્ષણો જોઈ શકો છો. પ્રશ્ન- બાળકોમાં ઝાડા થવાનું જોખમ કેમ વધારે છે? જવાબ: બાળકોનું શરીર સંપૂર્ણ રીતે વિકસિત નથી હોતું, તેથી તેમની રોગપ્રતિકારક શક્તિ નબળી હોય છે. ઘણીવાર બાળકો હાથ ધોયા વિના ખોરાક ખાય છે અથવા ગંદા રમકડાં અને અન્ય વસ્તુઓ તેમના મોંમાં નાખે છે. આનાથી બેક્ટેરિયા અને વાયરસ તેમના પેટમાં પ્રવેશ કરે છે, જેનાથી ઝાડા થઈ શકે છે. ઉનાળાની ઋતુમાં ચેપ ફેલાવાનું જોખમ વધી જાય છે, તેથી આ સમસ્યા સામાન્ય બની જાય છે. ગ્રાફિક પરથી તેના મુખ્ય કારણો સમજો- પ્રશ્ન: ઉનાળામાં નવજાત શિશુઓની સંભાળ રાખવામાં કઈ સાવચેતી રાખવી જોઈએ? જવાબ: ડૉ. અંશુ શર્મા કહે છે કે નવજાત શિશુનું શરીર ખૂબ જ નાજુક હોય છે. તાપમાનમાં થોડો ફેરફાર પણ તેમના માટે ખતરનાક સાબિત થઈ શકે છે. તેમની સંભાળમાં ખૂબ કાળજી રાખવી જરૂરી છે. તેથી, નીચે આપેલી બાબતોનું ખાસ ધ્યાન રાખો. ફક્ત માતાનું દૂધ પીવડાવો 6 મહિના સુધીના બાળકને ફક્ત માતાનું દૂધ જ આપવું જોઈએ. આ તેનો ખોરાક, પાણી અને દવા છે. બાળક માટે હવાઉજાસ રૂમ પસંદ કરો જન્મથી લગભગ 6 મહિના સુધી તેને સીધા સૂર્યપ્રકાશ, ગરમ ઓરડાઓ કે ભીડવાળી જગ્યાએ ન લઈ જાઓ. એસી કે કુલરની હવા સીધી ન આવવા દો, પરંતુ રૂમને ઠંડો રાખો. હળવા અને સુતરાઉ કપડાં પહેરો બાળકને ઢીલા, આછા રંગના સુતરાઉ કપડાં પહેરાવો. જો બાળકના કપડાં વારંવાર ભીના થાય, તો તેને તરત જ બદલી નાખો. ડાયપરની સફાઈ અને તપાસ ઉનાળામાં ફોલ્લીઓનું જોખમ વધી જાય છે, તેથી સમયસર ડાયપર બદલો અને સ્કિનને સૂકી રાખો. નવડાવવામાં સાવધાની દરરોજ હૂંફાળા અથવા સામાન્ય તાજા પાણીથી સ્નાન કરો. સ્નાન કર્યા પછી તરત જ શરીરને સૂકવી લો અને કપડાં પહેરો. સ્વચ્છતાનું ખાસ ધ્યાન રાખો નવજાત શિશુને તેડતાં કે ઉંચકતાં પહેલા તમારા હાથ જરૂરથી ધુઓ. બાળકની આસપાસ સ્વચ્છતાનું પણ સંપૂર્ણ ધ્યાન રાખો. બાળકને તાવ, સુસ્તી અથવા વધુપડતું રડતું હોય તો ડૉક્ટરનો સંપર્ક કરો. જો નવજાત બાળકને વધું પડતો પરસેવો વળતો હોય, દૂધ પીતું ન હોય, સુસ્ત હોય કે સતત રડતું હોય, તો આ ડિહાઇડ્રેશન અથવા ચેપનો સંકેત હોઈ શકે છે. આવી સ્થિતિમાં, ડૉક્ટરનો તાત્કાલિક સંપર્ક કરો. પ્રશ્ન: ભારે ગરમીમાં બાળકોના ખોરાક અને હાઇડ્રેશન અંગે કઈ સાવચેતી રાખવી જોઈએ? જવાબ: ઉનાળામાં બાળકો ખૂબ જ ઝડપથી થાકી જાય છે, તેમને ખૂબ પરસેવો થાય છે અને શરીર ઝડપથી ડિહાઇડ્રેટ થઈ શકે છે. આવી સ્થિતિમાં, તેમની ખાવાની આદતો અને પીવાના પાણી પર ખાસ ધ્યાન આપવું જરૂરી છે. તમે તેને છાશ, શેરડીનો રસ, નારિયેળ પાણી જેવાં આરોગ્યપ્રદ પીણાં પણ આપી શકો છો. હળવો અને તાજો ખોરાક આપો ઉનાળામાં બાળકોને એવો ખોરાક આપો જે સુપાચ્ય હોય. જેમ કે દાળ-ભાત, રોટલી-શાક, ખીચડી. વાસી કે બહારનો ખોરાક બિલકુલ ન આપો. તાજાં ફળો ખવડાવો તરબૂચ, પપૈયાં, કેરી, કાકડી જેવાં ફળો બાળકોના શરીરને ઠંડક આપે છે. ઉપરાંત એ શરીરમાં પાણીની ઊણપ થવા દેતું નથી. વધુપડતું મસાલેદાર કે તળેલું ભોજન ન આપો. બાળકોને મસાલેદાર, તળેલો કે તેલયુક્ત ખોરાક બિલકુલ ન આપવો જોઈએ. આનાથી પેટ ખરાબ થઈ શકે છે. બાળકની બોટલ હંમેશાં ભરેલી રાખો જો બાળક શાળાએ જાય છે, તો તેને સ્વચ્છ પાણીની બોટલ આપો. તેને એ પણ જણાવો કે થોડી થોડી વારે પાણી પીતા રહેવું કેટલું જરૂરી છે. પ્રશ્ન- કઈ પરિસ્થિતિમાં ડૉક્ટરને મળવું જરૂરી છે? જવાબ- જો બાળકોને ઝાડાનાં લક્ષણો બે દિવસથી વધુ સમય સુધી ચાલુ રહે, તો તમારે ડૉક્ટરનો તાત્કાલિક સંપર્ક કરવો જોઈએ. જો મળમાં લોહી દેખાય, ખૂબ તાવ આવે, વારંવાર ઊલટી થાય અથવા બાળક ખૂબ સુસ્ત લાગે, તો તે પણ ખતરાના સંકેતો હોઈ શકે છે. નાના બાળકો, વૃદ્ધો અને નબળા શરીરવાળા લોકોમાં ઝાડા ઝડપથી ગંભીર બની શકે છે. તેથી, તેમના કિસ્સામાં, કોઈપણ લક્ષણોને અવગણવા જોઈએ નહીં.
મે મહિનાનો અડધાથી વધુ સમય વીતી ગયો છે. દરેક પસાર થતા દિવસ સાથે, તાપમાનમાં વધારો થઈ રહ્યો છે. આવી સ્થિતિમાં, ભારે ગરમી અને ગરમીના કારણે, નાના બાળકોમાં ડિહાઇડ્રેશન, ઝાડા, ઊલટી અને તાવ જેવી સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓ ઝડપથી વધવા લાગે છે. હોસ્પિટલોમાં પણ આ સમસ્યાઓથી પીડાતાં બાળકોની સંખ્યા વધવા લાગે છે. આ પરિસ્થિતિ ખાસ કરીને નબળાં અને કુપોષિત બાળકો માટે જીવલેણ સાબિત થઈ શકે છે. જો ઝાડા(ડાયરિયા) અથવા ડિહાઇડ્રેશનનાં લક્ષણોને અવગણવામાં આવે તો તે ગંભીર બની શકે છે. તેથી, આ ઉનાળાની ઋતુમાં બાળકોના સ્વાસ્થ્ય પર ખાસ ધ્યાન આપવું જોઈએ અને કોઈપણ લક્ષણોને હળવાશથી ન લેવા જોઈએ. તો, આજે કામના સમાચારમાં, આપણે વાત કરીશું કે ઉનાળામાં બાળકોને કયા રોગોનું જોખમ વધારે હોય છે? તમે એ પણ જાણશો કે- નિષ્ણાત: ડૉ. અંશુ શર્મા, બાળરોગ નિષ્ણાત, મથુરા પ્રશ્ન- ડાયરિયા શું છે? જવાબ- આ પેટનો રોગ છે, જેમાં પાતળા અથવા પાણી જેવા ઝાડા (મળ) વારંવાર થાય છે. આવું ત્યારે થાય છે જ્યારે પેટ ખોરાકને યોગ્ય રીતે પચાવી શકતું નથી અથવા કોઈ પ્રકારનો ચેપ લાગે છે. બાળકોને આનાથી સૌથી વધુ જોખમ રહે છે. ઝાડાને કારણે શરીરમાંથી પાણી અને મીઠું (સોડિયમ) ઝડપથી ઓછું થઈ જાય છે, જે તમારા બાળકને સુસ્ત અને ડિહાઇડ્રેટેડ બનાવી શકે છે. પ્રશ્ન: દર વર્ષે કેટલાં બાળકો ઝાડાથી મૃત્યુ પામે છે? જવાબ: વિશ્વ આરોગ્ય સંગઠન (WHO) મુજબ, દર વર્ષે 5 વર્ષથી ઓછી ઉંમરના લગભગ 4.43 લાખ બાળકો અને 5-9 વર્ષની વય જૂથના 50 હજારથી વધુ બાળકો ઝાડાને કારણે મૃત્યુ પામે છે. તેથી, તેના લક્ષણોને બિલકુલ અવગણવા જોઈએ નહીં. નીચેના ગ્રાફિકમાં તમે ડાયેરિયાનાં લક્ષણો જોઈ શકો છો. પ્રશ્ન- બાળકોમાં ઝાડા થવાનું જોખમ કેમ વધારે છે? જવાબ: બાળકોનું શરીર સંપૂર્ણ રીતે વિકસિત નથી હોતું, તેથી તેમની રોગપ્રતિકારક શક્તિ નબળી હોય છે. ઘણીવાર બાળકો હાથ ધોયા વિના ખોરાક ખાય છે અથવા ગંદા રમકડાં અને અન્ય વસ્તુઓ તેમના મોંમાં નાખે છે. આનાથી બેક્ટેરિયા અને વાયરસ તેમના પેટમાં પ્રવેશ કરે છે, જેનાથી ઝાડા થઈ શકે છે. ઉનાળાની ઋતુમાં ચેપ ફેલાવાનું જોખમ વધી જાય છે, તેથી આ સમસ્યા સામાન્ય બની જાય છે. ગ્રાફિક પરથી તેના મુખ્ય કારણો સમજો- પ્રશ્ન: ઉનાળામાં નવજાત શિશુઓની સંભાળ રાખવામાં કઈ સાવચેતી રાખવી જોઈએ? જવાબ: ડૉ. અંશુ શર્મા કહે છે કે નવજાત શિશુનું શરીર ખૂબ જ નાજુક હોય છે. તાપમાનમાં થોડો ફેરફાર પણ તેમના માટે ખતરનાક સાબિત થઈ શકે છે. તેમની સંભાળમાં ખૂબ કાળજી રાખવી જરૂરી છે. તેથી, નીચે આપેલી બાબતોનું ખાસ ધ્યાન રાખો. ફક્ત માતાનું દૂધ પીવડાવો 6 મહિના સુધીના બાળકને ફક્ત માતાનું દૂધ જ આપવું જોઈએ. આ તેનો ખોરાક, પાણી અને દવા છે. બાળક માટે હવાઉજાસ રૂમ પસંદ કરો જન્મથી લગભગ 6 મહિના સુધી તેને સીધા સૂર્યપ્રકાશ, ગરમ ઓરડાઓ કે ભીડવાળી જગ્યાએ ન લઈ જાઓ. એસી કે કુલરની હવા સીધી ન આવવા દો, પરંતુ રૂમને ઠંડો રાખો. હળવા અને સુતરાઉ કપડાં પહેરો બાળકને ઢીલા, આછા રંગના સુતરાઉ કપડાં પહેરાવો. જો બાળકના કપડાં વારંવાર ભીના થાય, તો તેને તરત જ બદલી નાખો. ડાયપરની સફાઈ અને તપાસ ઉનાળામાં ફોલ્લીઓનું જોખમ વધી જાય છે, તેથી સમયસર ડાયપર બદલો અને સ્કિનને સૂકી રાખો. નવડાવવામાં સાવધાની દરરોજ હૂંફાળા અથવા સામાન્ય તાજા પાણીથી સ્નાન કરો. સ્નાન કર્યા પછી તરત જ શરીરને સૂકવી લો અને કપડાં પહેરો. સ્વચ્છતાનું ખાસ ધ્યાન રાખો નવજાત શિશુને તેડતાં કે ઉંચકતાં પહેલા તમારા હાથ જરૂરથી ધુઓ. બાળકની આસપાસ સ્વચ્છતાનું પણ સંપૂર્ણ ધ્યાન રાખો. બાળકને તાવ, સુસ્તી અથવા વધુપડતું રડતું હોય તો ડૉક્ટરનો સંપર્ક કરો. જો નવજાત બાળકને વધું પડતો પરસેવો વળતો હોય, દૂધ પીતું ન હોય, સુસ્ત હોય કે સતત રડતું હોય, તો આ ડિહાઇડ્રેશન અથવા ચેપનો સંકેત હોઈ શકે છે. આવી સ્થિતિમાં, ડૉક્ટરનો તાત્કાલિક સંપર્ક કરો. પ્રશ્ન: ભારે ગરમીમાં બાળકોના ખોરાક અને હાઇડ્રેશન અંગે કઈ સાવચેતી રાખવી જોઈએ? જવાબ: ઉનાળામાં બાળકો ખૂબ જ ઝડપથી થાકી જાય છે, તેમને ખૂબ પરસેવો થાય છે અને શરીર ઝડપથી ડિહાઇડ્રેટ થઈ શકે છે. આવી સ્થિતિમાં, તેમની ખાવાની આદતો અને પીવાના પાણી પર ખાસ ધ્યાન આપવું જરૂરી છે. તમે તેને છાશ, શેરડીનો રસ, નારિયેળ પાણી જેવાં આરોગ્યપ્રદ પીણાં પણ આપી શકો છો. હળવો અને તાજો ખોરાક આપો ઉનાળામાં બાળકોને એવો ખોરાક આપો જે સુપાચ્ય હોય. જેમ કે દાળ-ભાત, રોટલી-શાક, ખીચડી. વાસી કે બહારનો ખોરાક બિલકુલ ન આપો. તાજાં ફળો ખવડાવો તરબૂચ, પપૈયાં, કેરી, કાકડી જેવાં ફળો બાળકોના શરીરને ઠંડક આપે છે. ઉપરાંત એ શરીરમાં પાણીની ઊણપ થવા દેતું નથી. વધુપડતું મસાલેદાર કે તળેલું ભોજન ન આપો. બાળકોને મસાલેદાર, તળેલો કે તેલયુક્ત ખોરાક બિલકુલ ન આપવો જોઈએ. આનાથી પેટ ખરાબ થઈ શકે છે. બાળકની બોટલ હંમેશાં ભરેલી રાખો જો બાળક શાળાએ જાય છે, તો તેને સ્વચ્છ પાણીની બોટલ આપો. તેને એ પણ જણાવો કે થોડી થોડી વારે પાણી પીતા રહેવું કેટલું જરૂરી છે. પ્રશ્ન- કઈ પરિસ્થિતિમાં ડૉક્ટરને મળવું જરૂરી છે? જવાબ- જો બાળકોને ઝાડાનાં લક્ષણો બે દિવસથી વધુ સમય સુધી ચાલુ રહે, તો તમારે ડૉક્ટરનો તાત્કાલિક સંપર્ક કરવો જોઈએ. જો મળમાં લોહી દેખાય, ખૂબ તાવ આવે, વારંવાર ઊલટી થાય અથવા બાળક ખૂબ સુસ્ત લાગે, તો તે પણ ખતરાના સંકેતો હોઈ શકે છે. નાના બાળકો, વૃદ્ધો અને નબળા શરીરવાળા લોકોમાં ઝાડા ઝડપથી ગંભીર બની શકે છે. તેથી, તેમના કિસ્સામાં, કોઈપણ લક્ષણોને અવગણવા જોઈએ નહીં.
What's Your Reaction?
Suraj Singh
hello
