વિશ્વના સૌથી શક્તિશાળી રોકેટનું 9મું પરીક્ષણ નિષ્ફળ:લોન્ચિંગની લગભગ 20 મિનિટ બાદ સ્ટારશિપે નિયંત્રણ ગુમાવ્યું; પૃથ્વીના વાતાવરણમાં આવતાં જ નષ્ટ થયું

વિશ્વના સૌથી શક્તિશાળી રોકેટ સ્ટારશિપનું 9મું પરીક્ષણ નિષ્ફળ ગયું. લોન્ચ થયાની લગભગ 20 મિનિટ પછી સ્ટારશિપે એનું નિયંત્રણ ગુમાવ્યું, જેના કારણે એ પૃથ્વીના વાતાવરણમાં પ્રવેશતાં જ નાશ પામ્યું. સ્ટારશિપ આજે, એટલે કે 28 મેના રોજ સવારે 5 વાગ્યે ટેક્સાસના બોકા ચિકાથી લોન્ચ કરવામાં આવ્યું હતું. આ પરીક્ષણમાં પહેલીવાર 7મા પરીક્ષણમાં વપરાયેલા બૂસ્ટરનો ફરીથી ઉપયોગ કરાયો હતો. સ્ટારશિપ અવકાશયાન (ઉપલો ભાગ) અને સુપર હેવી બૂસ્ટર (નીચલો ભાગ)ને સામૂહિક રીતે 'સ્ટારશિપ' કહેવામાં આવે છે. આ રોકેટ વિશ્વના સૌથી ધનિક ઉદ્યોગપતિ ઇલોન મસ્કની કંપની સ્પેસએક્સ દ્વારા બનાવવામાં આવ્યું છે. આ વાહનની ઊંચાઈ 403 ફૂટ છે. એ સંપૂર્ણપણે ફરીથી વાપરી શકાય એવું છે. આ પરીક્ષણમાં લોન્ચ ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરને સુરક્ષિત રાખવા માટે બૂસ્ટરને લોન્ચપેડ પર પાછું લાવવામાં આવ્યું નહોતું. અમેરિકાના અખાતમાં એનું હાર્ડ લેન્ડિંગ થયું હતું. સમગ્ર પરીક્ષણ 1.06 કલાકનું છે. લીકેજને કારણે મુખ્ય ટાંકીના દબાણમાં ઘટાડો થયો આ પરીક્ષણ પછી ઇલોન મસ્કે કહ્યું - સ્ટારશિપ નિર્ધારિત જહાજ એન્જિન કટઓફ પર પહોંચી ગયું હતું, તેથી પાછલી ફ્લાઇટની તુલનામાં ઘણો સુધારો થયો છે. લીકેજને કારણે દરિયાકાંઠા અને પુનઃપ્રવેશ તબક્કા દરમિયાન મુખ્ય ટાંકીના દબાણમાં ઘટાડો થયો. હવે આગામી ત્રણ લોન્ચ ખૂબ ઝડપી હશે. લગભગ દર 3થી 4 અઠવાડિયાંમાં એક લોન્ચ થશે. મિશનનો ઉદ્દેશ: ખામીઓ દૂર કરવી અને જરૂરી પ્રયોગો કરવા ફ્લાઇટ સમયરેખા 00:00:02 - લિફ્ટઓફ 00:01:02 - મહત્તમ Q (રોકેટ પર ટોચના એરોડાયનેમિક તણાવની ક્ષણ) 00:02:35- સુપર હેવી મેકો (મોટા ભાગનાં એન્જિન કટ ઓફ) 00:02:37 - હોટ-સ્ટેજિંગ (સ્ટારશિપ રેપ્ટર ઇગ્નિશન અને સ્ટેજ સેપરેશન) 00:02:47- સુપર હેવી બૂસ્ટબેક બર્ન સ્ટાર્ટઅપ 00:03:27- સુપર હેવી બૂસ્ટબેક બર્ન શટડાઉન 00:03:29 - ગરમ-સ્ટેજ જેટિસન 00:06:19- સુપર હેવી લેન્ડિંગ બર્ન સ્ટાર્ટ 00:06:40 - સુપર હેવી લેન્ડિંગ બર્ન શટડાઉન 00:08:56- સ્ટારશિપ એન્જિન કટઓફ 00:18:26- પેલોડ ડિપ્લોય ડેમો 00:37:49 - રેપ્ટર ઇન-સ્પેસ રિલાઇટ ડેમો 00:47:50 - સ્ટારશિપ એન્ટ્રી 01:03:11 - સ્ટારશિપ ટ્રાન્સોનિક 01:04:26 - સ્ટારશિપ સબસોનિક 01:06:11- લેન્ડિંગ ફ્લિપ 01:06:16 - લેન્ડિંગ બર્ન 01:06:38- પાણીમાં લેન્ડિંગ! આઠમું પરીક્ષણ: બૂસ્ટર લેન્ડ થયું, પણ જહાજ આકાશમાં વિસ્ફોટ થયો આઠમા પરીક્ષણમાં સ્ટારશિપને 7 માર્ચે ભારતીય સમય મુજબ સવારે 5:00 વાગ્યે બોકા ચિકાથી લોન્ચ કરવામાં આવ્યું હતું. લોન્ચ થયાની 7 મિનિટ પછી બૂસ્ટર (નીચલો ભાગ) અલગ થઈ ગયો અને લોન્ચ પેડ પર પાછો ફર્યો, પરંતુ 8 મિનિટ પછી જહાજનાં છ એન્જિનમાંથી 4 (ઉપલા ભાગ)એ કામ કરવાનું બંધ કરી દીધું, જેના કારણે જહાજે નિયંત્રણ ગુમાવ્યું. આ પછી ઓટોમેટેડ એબોર્ટ સિસ્ટમે જહાજને બ્લાસ્ટ કરી દીધું. સ્ટારશિપ અવકાશયાન અને સુપર હેવી રોકેટને સામૂહિક રીતે 'સ્ટારશિપ' તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. સોશિયલ મીડિયા સાઇટ X પર પોસ્ટ કરાયેલા ફોટા અને વીડિયોમાં ફ્લોરિડા કિનારા નજીકના લોકોએ અવકાશયાન આકાશમાં વિસ્ફોટ થયાની જાણ કરી. કાટમાળ પડવાથી મિયામી, ઓર્લાન્ડો, પામ બીચ અને ફોર્ટ લોડરડેલના એરપોર્ટ પર ફ્લાઇટ્સ ખોરવાઈ ગઈ. સાતમું પરીક્ષણ: બૂસ્ટર લોન્ચપેડ પર પાછું આવ્યું; પણ અવકાશયાન આકાશમાં બ્લાસ્ટ થયું 17જાન્યુઆરી, 2025ના રોજ સ્ટારશિપનું સાતમું પરીક્ષણ પણ સંપૂર્ણપણે સફળ રહ્યું ન હતું. લોન્ચ થયાની 8 મિનિટ પછી, બૂસ્ટર (નીચલો ભાગ) અલગ થઈ ગયો અને લોન્ચ પેડ પર પાછો ફર્યો, પરંતુ ઓક્સિજન લીક થવાને કારણે જહાજ (ઉપલો ભાગ) બ્લાસ્ટ થયો. છઠ્ઠું પરીક્ષણ: જ્યારે લોન્ચપેડ પર લેન્ડિંગમાં સમસ્યા આવી ત્યારે એને પાણી પર લેન્ડ કરવામાં આવ્યું, ટ્રમ્પ પણ હાજર હતા સ્ટારશિપનું છઠ્ઠું પરીક્ષણ 20 નવેમ્બર, 2024ના રોજ સવારે 03:30 વાગ્યે કરાયું હતું. અમેરિકાના નવા ચૂંટાયેલા રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ પણ આ પરીક્ષણ જોવા માટે સ્ટારબેઝ પહોંચ્યા હતા. આ પરીક્ષણમાં બૂસ્ટરને લોન્ચ કર્યા પછી લોન્ચપેડ પર પાછું પકડવાનું હતું, પરંતુ બધાં પરિમાણો યોગ્ય ન હોવાથી એને પાણીમાં ઉતારવાનો નિર્ણય લેવામાં આવ્યો. સ્ટારશિપના એન્જિન અવકાશમાં ફરી શરૂ થયાં. આ પછી હિંદ મહાસાગરમાં ઉતરાણ થયું. પાંચમું પરીક્ષણ: બૂસ્ટર પહેલીવાર લોન્ચપેડ પર પકડાયું સ્ટારશિપનું પાંચમું પરીક્ષણ 13 ઓક્ટોબર, 2024ના રોજ કરાયું હતું. આ પરીક્ષણમાં પૃથ્વીથી 96 કિમી ઉપર મોકલવામાં આવેલા સુપર હેવી બૂસ્ટરને લોન્ચપેડ પર પાછું લાવવામાં આવ્યું હતું, જેને મેકજીલાએ પકડી લીધું હતું. મેકજીલા બે ધાતુના હાથ છે જે ચોપસ્ટિક્સ જેવા દેખાય છે. સ્ટારશિપને પૃથ્વીના વાતાવરણમાં ફરીથી દાખલ કરવામાં આવ્યું અને પછી હિંદ મહાસાગરમાં નિયંત્રિત ઉતરાણ કર્યું. જ્યારે સ્ટારશિપ પૃથ્વીના વાતાવરણમાં પ્રવેશ્યું ત્યારે એની ગતિ 26,000 કિલોમીટર પ્રતિ કલાક હતી અને તાપમાન 1,430 °C સુધી પહોંચ્યું હતું. ચોથું પરીક્ષણ: સ્ટારશિપને અવકાશમાં લઈ જવામાં આવ્યું, પછી પાણીમાં ઉતારવામાં આવ્યું સ્ટારશિપનું ચોથું પરીક્ષણ 6 જૂન, 2024ના રોજ થયું હતું, જે સફળ રહ્યું હતું. 1.05 કલાકનું આ મિશન બોકા ચિકાથી સાંજે 6.20 વાગ્યે લોન્ચ કરવામાં આવ્યું હતું. આમાં સ્ટારશિપને અવકાશમાં લઈ જવામાં આવ્યું, પછી પૃથ્વી પર પાછું લાવવામાં આવ્યું અને પાણી પર ઉતરાણ કરવામાં આવ્યું. આ પરીક્ષણનુ મુખ્ય ધ્યેય એ જોવાનું હતું કે સ્ટારશિપ પૃથ્વીના વાતાવરણમાં પ્રવેશ્યા પછી પણ ટકી શકે છે કે નહીં. પરીક્ષણ પછી કંપનીના માલિક ઇલોન મસ્કે કહ્યું હતું કે 'ઘણી ટાઇલ્સમાં નુકસાન અને ક્ષતિગ્રસ્ત ફ્લૅપ છતાં સ્ટારશિપે સમુદ્રમાં સોફ્ટ લેન્ડિંગ કર્યું.' ત્રીજો ટેસ્ટ: ફરીથી પ્રવેશ પછી સ્ટારશિપ સાથેનો સંપર્ક તૂટી ગયો આ પરીક્ષણ 14 માર્ચ 2024ના રોજ થયું હતું. સ્પેસએક્સે કહ્યું હતું કે સ્ટારશિપ ફરીથી પ્રવેશમાં ટકી શક્યું નહીં, પરંતુ તેણે ઉડાન દરમિયાન અનેક મહત્ત્વપૂર્ણ સિદ્ધિઓ હાંસલ કરી. એ જ સમયે ઇલોન મસ્કે કહ્યું હતું કે તેમને આશા છે કે આ વર્ષે અડધો ડઝન સ્ટારશિપ ઉડાન ભરશે. બીજો ટેસ્ટ: સ્ટેજ સેપરેશન પછી ખામી સર્જાઈ હતી. સ્ટારશિપનું બીજું પરીક્ષણ 18 નવેમ્બર,2023ના રોજ સાંજે 6.30 વાગ્યે કરાયું હતું. સુપર હેવી બૂસ્ટર અને સ્ટારશિપનું અલગ થવું લોન્ચ થયાની લગભગ 2.4 મિનિટ પછી થયું. બૂસ્ટર પૃથ્વી પર પાછું ઊતરવાનું હતું, પરંતુ 3.2 મિનિટ પછી એ પૃથ્વીથી 90 કિમી ઉપર વિસ્ફોટ થયો. દરમિયાન સ્ટારશિપ યોજના મુજબ આગળ વધ્યું. લગભગ 8 મિનિટ પછી પૃથ્વીથી 148 કિમી ઉપર, સ્ટારશિપમાં પણ ખામી સર્જાઈ, જેના કારણે એને નાશ કરવો પડ્યો. ફ્લાઇટ ટર્મિનેશન સિસ્ટમનો ઉપયોગ કરીને એનો નાશ કરવામાં આવ્યો હતો. બીજા પરીક્ષણમાં રોકેટ અને સ્ટારશિપને અલગ કરવા માટે પ્રથમ વખત હોટ સ્ટેજિંગ પ્રક્રિયાનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો, જે સંપૂર્ણપણે સફળ રહ્યો. બધાં 33 રેપ્ટર એન્જિન પણ લોન્ચથી અલગ થવા સુધી યોગ્ય રીતે ફાયર થયાં. પહેલું પરીક્ષણ: લોન્ચ થયાની 4 મિનિટ પછી વિસ્ફોટ થયો 20 એપ્રિલ, 2023ના રોજ સ્ટારશિપનું પ્રથમ ભ્રમણકક્ષા પરીક્ષણ હાથ ધરવામાં આવ્યું હતું. આ પરીક્ષણમાં બૂસ્ટર 7 અને શિપ 24 લોન્ચ કરવામાં આવ્યાં હતાં. ટેકઓફ થયાની માત્ર 4 મિનિટ પછી સ્ટારશિપ મેક્સિકોના અખાતથી 30 કિલોમીટર ઉપર વિસ્ફોટ થયો. સ્ટારશિપની નિષ્ફળતા પછી પણ ઇલોન મસ્ક અને તેમના કર્મચારીઓ ઉજવણી કરી રહ્યા હતા. આનું કારણ એ છે કે લોન્ચપેડ પરથી રોકેટનું ઉડાન ભરવું એક મોટી સફળતા હતી. લોન્ચના બે દિવસ પહેલાં મસ્કે કહ્યું હતું: સફળતા ભાગ્યે મળે છે, પરંતુ રોમાંચની ખાતરી છે. સ્પેસએક્સે કહ્યું હતું કે એનો એક ભાગ અલગ થવાના તબક્કા પહેલાં જ અચાનક અલગ થઈ ગયો હતો, જ્યારે આ નિશ્ચિત નહોતું. આવી કસોટીમાં આપણે જે શીખીએ છીએ એ સફળતા તરફ દોરી જાય છે. આજનું પરીક્ષણ આપણને સ્ટારશિપની વિશ્વસનીયતા સુધારવામાં મદદ કરશે. ટીમો ડેટાની સમીક્ષા કરવાનું ચાલુ રાખશે અને આગામી ફ્લાઇટ પરીક્ષણ તરફ કામ કરશે. સ્ટારશિપ સિસ્ટમ્સ સ્ટારશિપ શું કરી શકે છે? સ્ટારશિપ મનુષ્યોને મંગળ પર લઈ જશે આ પ્રક્ષેપણ મહત્ત્વપૂર્ણ છે, કારણ કે આ અવકાશયાન મનુષ્યોને આંતરગ્રહીય બનાવશે, એટલે કે એની મદદથી પહેલીવાર કોઈ માનવી પૃથ્વી સિવાય અન્ય કોઈ ગ્રહ પર પગ મૂકશે. મસ્ક 2029 સુધીમાં મંગળ પર માણસોને મોકલવા અને ત્યાં એક વસાહત સ્થાપવા માંગે છે. આ સ્પેસશિપ એક કલાકથી પણ ઓછા સમયમાં દુનિયાના કોઈપણ ખૂણામાં માણસોને લઈ જવા સક્ષમ હશે. મંગળ પર વસાહત સ્થાપવાની શું જરૂર છે? મંગળ ગ્રહ પર વસાહત સ્થાપવાની જરૂરિયાત પર ઇલોન મસ્ક કહે છે - 'પૃથ્વી પર જીવનનો અંત લાવવાની ઘટના માનવતાના અંત તરફ દોરી શકે છે, પરંતુ જો આપણે મંગળ પર આપણો આધાર બનાવીશું તો માનવતા ત્યાં ટકી શકશે.' લાખો વર્ષો પહેલાં પૃથ્વી પરના ડાઇનાસોર પણ એક જીવન-અંતની ઘટનાને કારણે લુપ્ત થઈ ગયા હતા. એ જ સમયે પ્રોફેસર સ્ટીફન હોકિંગે પણ 2017માં કહ્યું હતું કે જો માનવજાત ટકી રહેવા માગે છે, તો તેણે 100 વર્ષની અંદર વિસ્તરણ કરવું પડશે. સ્ટારશિપ અવકાશયાન આર્ટેમિસ પ્રોગ્રામનો એક ભાગ છે આ મિશન સફળ થવું એ પણ મહત્ત્વપૂર્ણ છે, કારણ કે સ્ટારશિપ અવકાશયાન નાસાના આર્ટેમિસ પ્રોગ્રામનો એક ભાગ છે. આ દ્વારા માનવજાત 5 દાયકા પછી ચંદ્ર પર પાછા ફરશે. સ્ટારશિપ ચંદ્ર પર મિશનનો અંતિમ તબક્કો પૂર્ણ કરશે. એ અવકાશયાત્રીઓને અવકાશયાનથી ચંદ્રની ભ્રમણકક્ષામાં લઈ જશે અને ચંદ્ર પર પણ ઉતરાણ કરશે.