इराण अफगाण निर्वासितांना तपासणीशिवाय बाहेर काढतोय:मुलांना कुटुंबांपासून वेगळे केले, 100 दिवसांत 10 लाख लोकांना स्थलांतरित केले

इराण अफगाण निर्वासितांना त्यांची कायदेशीर स्थिती तपासल्याशिवाय देशातून हाकलून लावत आहे. हा आरोप इराणी सामाजिक कार्यकर्त्यांनी स्थानिक प्रशासनावर केला आहे. यामुळे चुकीची ओळख, कुटुंब वेगळे होणे आणि हद्दपारी दरम्यान गैरवापर अशा असंख्य घटना घडल्या आहेत. तेहरानचे गव्हर्नर मोहम्मद सादिक मोतामेदियन म्हणाले की, गेल्या १०० दिवसांत १० लाखांहून अधिक अफगाणिस्तानवासीयांना बाहेर काढण्यात आले आहे. त्यापैकी ४ लाख जण एकट्या तेहरान प्रांतातील आहेत. इराणच्या सामाजिक कामगार संघटनेचे प्रमुख हसन मौसावी चेलिक म्हणाले, अलिकडच्या काळात अफगाण निर्वासितांना बाहेर काढताना, अधिकाऱ्यांनी कायदेशीर आणि बेकायदेशीर स्थलांतरितांमध्ये फरक केला नाही. इराणने मार्च २०२५ मध्ये घोषणा केली की बेकायदेशीर अफगाण स्थलांतरितांनी ६ जुलैपर्यंत देश सोडावा, अन्यथा त्यांना जबरदस्तीने हाकलून लावले जाईल. इराणी अधिकाऱ्यांनी दावा केला की अफगाण लोक हेरगिरी, दहशतवादी हल्ले आणि इस्रायल आणि अमेरिकेसाठी ड्रोन बनवण्यात गुंतलेले आहेत. अफगाण निर्वासितांचे फोटो ... निर्वासित म्हणाले- आम्हाला कचऱ्यासारखे फेकून दिले गेले लोकांनी न्यूयॉर्क टाईम्सला सांगितले की त्यांच्याकडे पुरेसा माल नाही आणि भविष्याची कोणतीही आशा नाही. ४२ वर्षांपासून इराणमध्ये कामगार म्हणून काम करणारे मोहम्मद अखुंदजादा म्हणाले, "मी ४२ वर्षे इराणमध्ये कठोर परिश्रम केले, माझे गुडघे तुटले आणि आता मला काय मिळाले?" इराणमधून हद्दपार झालेल्या अफगाण निर्वासित बशीरने माध्यमांशी बोलताना सांगितले की, अधिकाऱ्यांनी त्याच्याकडून १७ हजार रुपये मागितले. त्यानंतर त्याला दोन दिवस एका डिटेंशन सेंटरमध्ये ठेवण्यात आले. या काळात त्याला अन्न किंवा पाणी देण्यात आले नाही. बशीरच्या म्हणण्यानुसार, अधिकारी त्याच्याशी गैरवर्तन करायचे. दुसऱ्या एका तरुणाने सांगितले की त्याच्या वडिलांना हेरगिरीच्या आरोपाखाली अटक करून तुरुंगात टाकण्यात आले. त्यांना अन्न आणि पाणी देण्यात आले नाही आणि नंतर त्यांना ताब्यात घेऊन अफगाणिस्तानात पाठवण्यात आले. द गार्डियनशी बोलताना एका अफगाण महिलेने सांगितले की, इराणी अधिकारी रात्री आले. त्यांनी आम्हाला मुलांचे कपडेही घेऊ दिले नाहीत. त्यांनी आम्हाला कचऱ्यासारखे फेकून दिले. वाटेत त्यांनी बँकेच्या कार्डमधून पैसे घेतले. त्यांनी पाण्याच्या बाटलीसाठी ८० रुपये आणि सँडविचसाठी १७० रुपये आकारले. इराणमध्ये अफगाणांवर वंशवादी हल्ले वाढले इस्रायलशी झालेल्या युद्धानंतर इराणमध्ये अफगाणांवर वंशवादी हल्ले वाढले आहेत. अनेक अफगाण लोकांनी त्यांच्यावर अत्याचार, चाकूने वार आणि त्यांचे वेतन काढून घेतल्याचे वृत्त दिले आहे. बँका, शाळा, रुग्णालये आणि दुकानांनीही अफगाणांना सेवा देण्यास नकार दिला आहे. इब्राहिम कादेरी यांनी माध्यमांना सांगितले की तेहरानमधील एका कार्डबोर्ड कारखान्यात तो काम करायचा, तिथे काही लोकांनी त्याला मारहाण केली आणि चाकूने वार केले, त्याला घाणेरडा अफगाण म्हटले. त्याची आई गुल दस्ता फाजिली म्हणाली की, चार रुग्णालयांनी तिच्या मुलावर उपचार करण्यास नकार दिला कारण तो अफगाण होता. तेहरानमध्ये संगणक अभियंता असलेल्या ३५ वर्षीय फराह म्हणाल्या की, तिच्यावर आणि तिच्या ४ वर्षांच्या मुलावर शेजारच्या तरुणांनी हल्ला केला. इराण पालकांशिवाय अल्पवयीन मुलांना बाहेर काढत आहे इराणमधून बाहेर काढण्यात आलेल्यांमध्ये शेकडो अल्पवयीन मुले आहेत, त्यापैकी बरेच अनाथ आणि सोबती नसलेले आहेत. संयुक्त राष्ट्रांच्या मते, दर आठवड्याला सीमेवर शेकडो मुले पालकांशिवाय आढळत आहेत. अफगाणिस्तानच्या पश्चिम सीमेवरील इस्लाम काला नावाच्या शहरात गर्दीने भरलेले एक प्रक्रिया केंद्र आहे जिथे निर्वासितांना ठेवले जात आहे. या निर्वासितांच्या परतण्यामुळे अफगाणिस्तानची आधीच कमकुवत असलेली अर्थव्यवस्था आणखी बिकट होत आहे. इराणमध्ये राहणारे अफगाण लोक त्यांच्या कुटुंबियांना पैसे पाठवत होते, जे आता थांबले आहे. अफगाणिस्तानच्या ४१ दशलक्ष लोकसंख्येपैकी निम्म्याहून अधिक लोक आधीच मानवतावादी मदतीवर अवलंबून आहेत. बेरोजगारी, घरांचा अभाव आणि आरोग्य सेवांचा अभाव यामुळे परिस्थिती आणखी बिकट झाली आहे. दररोज २०,००० ते २५,००० लोक सीमा ओलांडून इस्लाम कलामध्ये येत आहेत. अफगाणिस्तानचे अधिकारी आणि संयुक्त राष्ट्रांच्या संस्था मदत करण्याचा प्रयत्न करत आहेत, परंतु संसाधनांची खूपच कमतरता आहे. नोंदणी आणि काही आपत्कालीन रोख मदतीसाठी लोक तासन्तास रांगेत उभे आहेत. इराणमध्ये फक्त १० भागात अफगाणिस्तान्यांना राहण्याची परवानगी इराणमध्ये सुमारे ४० लाख अफगाण निर्वासित आहेत, जे जगातील सर्वात मोठ्या निर्वासित लोकसंख्येपैकी एक आहे. इराण म्हणतो की ही संख्या ६० लाखांच्या जवळपास आहे. इराण अफगाणिस्तानला फक्त १० प्रांतांमध्ये राहण्याची आणि अंगमेहनतीसारख्या कमी पगाराच्या नोकऱ्यांमध्ये काम करण्याची परवानगी देतो. इराणच्या स्वतःच्या आर्थिक अडचणी आणि नैसर्गिक संसाधनांच्या कमतरतेमुळे, सरकार म्हणते की ते आणखी निर्वासितांना सामावून घेऊ शकत नाही. गेल्या महिन्यात इस्रायलशी झालेल्या युद्धानंतर इराणने अफगाणिस्तानातील लोकांवर कारवाई वाढवली. सुरक्षा दलांनी शहरांवर छापे टाकले, तपासणी नाके उभारले आणि हजारो अफगाणिस्तानातील लोकांना ताब्यात घेतले आणि त्यांना निर्वासन केंद्रांमध्ये पाठवले. इराणने ६ जुलैपर्यंत देश सोडण्यास सांगितले होते इराणने मार्चमध्ये बेकायदेशीर अफगाणिस्तान्यांना देश सोडावे लागेल अशी घोषणा केली आणि ६ जुलैची अंतिम मुदत दिली, परंतु युद्धानंतर कारवाई तीव्र झाली. मीडिया रिपोर्ट्सनुसार, वैध कागदपत्रे असलेल्या अफगाणिस्तानातील लोकांनाही त्यांची कागदपत्रे फाडल्यानंतर हद्दपार केले जात आहे. इराणमध्ये जन्मलेल्या आणि कायदेशीर रहिवासी असलेल्या ३६ वर्षीय अली यांनी सांगितले की, एका चेकपॉईंटवर त्यांचे निवास कार्ड फाडण्यात आले आणि त्यांना हद्दपारी छावणीत पाठवण्यात आले. इराणचे गृहमंत्री इस्कंदर मोमेनी यांनी दावा केला की २०२५ च्या सुरुवातीपासून ८,००,००० अफगाणिस्तानवासी देश सोडून गेले आहेत, त्यापैकी ७०% लोक स्वेच्छेने निघून गेले आहेत. सरकारी प्रवक्त्या फातिमा मोहजेरानी म्हणाल्या की, बेकायदेशीर अफगाणिस्तानातील लोकांचे देशांतर ही सार्वजनिक मागणी होती आणि इराणमधील अनेक सेवांना अनुदान दिले जात असल्याने अर्थव्यवस्थेसाठी ती आवश्यक होती. इराणमधून परतणाऱ्या महिलांचे भविष्य धोक्यात अफगाणिस्तानात महिलांना सर्वाधिक समस्यांना तोंड द्यावे लागते. २०२१ मध्ये तालिबान सत्तेत आल्यानंतर, अफगाणिस्तानातील मुलींना सहावीच्या वर शिक्षण घेण्यास मनाई आहे. त्याच वेळी, देशात बालविवाहाच्या घटनांमध्ये वाढ झाली आहे. मुलींच्या शिक्षण आणि कामावरील निर्बंधांमुळे, अनेक कुटुंबे त्यांच्या मुलींना ओझे मानतात आणि त्यांचे लवकर लग्न करून देतात. यूएन वुमनच्या अहवालानुसार, तालिबानच्या महिलाविरोधी कायद्यांमुळे देशात बालविवाहांमध्ये २५% वाढ झाली आहे आणि किशोरवयीन गर्भधारणेत ४५% वाढ झाली आहे. तालिबानने महिलांना मोठ्याने प्रार्थना करण्यासही बंदी घातली होती. अफगाणिस्तानातील महिलांना एकटे चालणे, गाडी चालवणे, काम करणे आणि जिममध्ये जाणे देखील प्रतिबंधित आहे. संयुक्त राष्ट्र- तालिबान सरकार निर्वासितांना हाताळण्यास सक्षम नाही अफगाणिस्तानातील लोकांबद्दल आंतरराष्ट्रीय चिंता वाढत आहे. संयुक्त राष्ट्रांच्या मते, तालिबान सरकारकडे इतक्या मोठ्या संख्येने परतलेल्यांना हाताळण्याची क्षमता नाही. अफगाणिस्तानात परदेशी मदत आधीच कमी करण्यात आली आहे आणि ४०० हून अधिक आरोग्य केंद्रे बंद करण्यात आली आहेत. दोन्ही देशांमधील तणाव वाढू नये म्हणून अफगाणिस्तानचे पंतप्रधान मुहम्मद हसन अखुंद यांनी इराणला हद्दपारीच्या बाबतीत सौम्यता दाखवण्याचे आवाहन केले आहे. संयुक्त राष्ट्रांच्या स्थलांतर संस्थेच्या अफगाणिस्तान संचालक मिया पार्क यांनी सांगितले की, इराणने अफगाणांशी मानवीय आणि आदराने वागले पाहिजे. पाकिस्तानातून अफगाण नागरिकांच्या परतीच्या प्रवासालाही वेग २०२५ मध्ये इराण आणि पाकिस्तानसह आतापर्यंत १.६ दशलक्ष अफगाणिस्तान्यांना हद्दपार करण्यात आले आहे. वर्षाच्या अखेरीस हा आकडा ३ दशलक्षांपर्यंत पोहोचू शकतो अशी भीती UNHCR ला आहे. UNHCR अफगाणिस्तानचे प्रतिनिधी अराफत जमाल यांच्या मते, अफगाणिस्तान इतक्या मोठ्या प्रमाणात स्थलांतर करण्यास तयार नाही. तिथे राहण्यासाठी जागा नाही, रोजगार नाही, सुरक्षितता नाही.