એક્ટ્રેસ દીપિકા કક્કરને બીજા સ્ટેજનું લિવર કેન્સર:આ 9 લક્ષણને અવગણશો નહીં, કોને વધુ જોખમ?; ડોક્ટર પાસેથી જાણો ખતરનાક સ્ટેજ અને સારવારની પદ્ધતિ

લોકપ્રિય ટીવી સિરિયલ 'સસુરાલ સિમર કા' ફેમ એક્ટ્રેસ દીપિકા કક્કરને લિવર કેન્સરના બીજા સ્ટેજનું નિદાન થયું છે. દીપિકાએ પોતે સોશિયલ મીડિયા પર એક પોસ્ટ શેર કરીને આ માહિતી આપી છે. છેલ્લાં કેટલાંક વર્ષોમાં બિનઆરોગ્યપ્રદ જીવનશૈલી અને ખાણી-પીણીની ખરાબ આદતોને કારણે લિવર સંબંધિત રોગોના કેસોમાં ઝડપથી વધારો થયો છે. વિશ્વ આરોગ્ય સંગઠન (WHO) અનુસાર, વર્ષ 2022 માં, વિશ્વભરમાં લિવર કેન્સરથી લગભગ 7.6 લાખ લોકો મૃત્યુ પામ્યા હતા. જ્યારે, ભારતમાં 38,703 કેસ નોંધાયા હતા, જેમાંથી 36,953 લોકોએ જીવ ગુમાવ્યા હતા. જર્નલ ઓફ હેપેટોલોજીમાં પ્રકાશિત થયેલા એક અભ્યાસ મુજબ, વૈજ્ઞાનિકોનો અંદાજ છે કે 2020 થી 2040ની વચ્ચે, વિશ્વભરમાં લિવર કેન્સરના નવા કેસ અને મૃત્યુમાં 55% થી વધુનો વધારો થઈ શકે છે, જે ચિંતાનો વિષય છે. જોકે, કેટલીક સાવચેતી રાખીને અને જીવનશૈલી બદલીને, આ ગંભીર રોગનું જોખમ ઘટાડી શકાય છે. તો,આજે ફિઝિકલ હેલ્થ કોલમમાં, આપણે લિવર કેન્સર વિશે વિગતવાર વાત કરીશું. ઉપરાંત, આપણે જાણીશું કે- લિવર કેન્સર શું છે? લિવર કેન્સર ત્યારે થાય છે જ્યારે લિવર કોષોના ડીએનએમાં ફેરફાર થાય છે, જેના કારણે કોષો અનિયંત્રિત રીતે વધે છે અને ગાંઠ બનાવે છે. આશ્ચર્યજનક રીતે, તેના પ્રારંભિક તબક્કામાં કોઈ ચોક્કસ લક્ષણો નથી હોતા, જેના કારણે તેની ખબર ઘણી મોડેથી પડે છે. જણાવી દઈએ કે લિવર શરીરનું સૌથી મોટું અને મહત્ત્વપૂર્ણ અંગ છે, જેના વિના જીવન શક્ય નથી. તે લોહીને ફિલ્ટર કરવા તેમજ પાચન અને ડિટોક્સિફિકેશન સહિત લગભગ 500 જેટલા મહત્ત્વનાં કાર્યો કરે છે. પરંતુ જ્યારે લિવર કેન્સર જેવી ગંભીર બીમારી થાય છે, ત્યારે તે જીવન માટે મોટો ખતરો બની શકે છે. લિવર કેન્સર બે પ્રકારનાં હોય છે લિવર કેન્સરના બે પ્રકાર છે. પ્રાથમિક લિવર કેન્સર, જે લિવરમાં જ શરૂ થાય છે.સેકન્ડરી લિવર કેન્સર, જે શરીરના બીજા ભાગ (જેમ કે આંતરડા, ફેફસાં અથવા સ્તન) થી લિવરમાં ફેલાય છે. પ્રાયમરી લિવર કેન્સરના ત્રણ મુખ્ય પ્રકાર છે. હિપેટોસેલ્યુલર કાર્સિનોમા (HCC): આ લિવર કેન્સરનો સૌથી સામાન્ય પ્રકાર છે. ઇન્ટ્રાહેપેટિક કેન્સર (IHC): જેને કોલેન્જિયોકાર્સિનોમા અથવા પિત્ત નળીનું કેન્સર પણ કહેવાય છે, આ યકૃતની અંદર થાય છે. તે તમામ પ્રાયમરી યકૃત કેન્સરના કેસોમાં લગભગ 10% થી 20% હિસ્સો ધરાવે છે. હેપેટિક એન્જિયોસાર્કોમા: આ એક ખૂબ જ દુર્લભ પ્રકારનું કેન્સર છે, જે તમામ પ્રાયમરી યકૃત કેન્સરના કેસોમાં લગભગ 1% જેટલું હોય છે. આ કેન્સર યકૃતમાં રક્ત વાહિનીઓના આંતરિક અસ્તરમાં શરૂ થાય છે. તે શરીરના અન્ય અવયવોને પણ અસર કરી શકે છે. આ કારણોસર થાય છે લિવર કેન્સર લિવર કેન્સર ત્યારે થાય છે જ્યારે સ્વસ્થ લિવર કોષોના ડીએનએ કોઈ કારણસર બદલાઈ જાય છે. ડીએનએ એ કોડ અથવા સૂચનાઓ છે જે આપણા કોષોને કેવી રીતે કામ કરવું, ક્યારે વધવું અને ક્યારે મૃત્યુ પામવું તે કહે છે. જ્યારે ડીએનએને નુકસાન થાય છે, ત્યારે કોષો ખોટી રીતે કાર્ય કરવાનું શરૂ કરે છે. તેઓ કોઈપણ નિયંત્રણ વિના વધવા લાગે છે અને સમયસર મૃત્યુ પામતા નથી, જે કેન્સરનું જોખમ વધારે છે. આ ઉપરાંત, કેટલાક રોગો અને જીવનશૈલી સંબંધિત સમસ્યાઓ પણ લિવર કોષોના ડીએનએને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે અને કેન્સરનું જોખમ વધારી શકે છે. લિવર કેન્સરનાં લક્ષણો લિવર કેન્સર ઘણીવાર કોઈ સ્પષ્ટ લક્ષણો વિના શરૂ થાય છે, તેથી આ રોગ વિશે ઘણીવાર મોડી ખબર પડે છે. જેમ જેમ કેન્સર વધે છે, તેમ તેમ શરીર કેટલાંક સંકેતો આપવાનું શરૂ કરે છે. આ લક્ષણોને સમજવું અને સમયસર પરીક્ષણ કરાવવું ખૂબ જ મહત્ત્વનું છે, ખાસ કરીને તેમને જેઓ પહેલાથી જ લિવર સંબંધિત કોઈપણ રોગથી પીડાઈ રહ્યા છે. નીચે આપેલા ગ્રાફિકમાં લિવર કેન્સરનાં સામાન્ય લક્ષણો સમજો- લિવર કેન્સર માટે જોખમી પરિબળો લિવર કેન્સરનું સૌથી મોટું કારણ લાંબા ગાળાના હેપેટાઇટિસ બી અને સી ચેપ છે. આ ચેપ ધીમે ધીમે લિવરને નુકસાન પહોંચાડે છે અને સિરોસિસ જેવી સ્થિતિઓનું કારણ બની શકે છે, જે આગળ જતાં લિવર કેન્સર તરફ દોરી શકે છે. આ ઉપરાંત, જીવનશૈલીની કેટલીક ખરાબ આદતો અને અન્ય સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓ પણ આ રોગનું જોખમ વધારી શકે છે. નીચે આપેલા ગ્રાફિક પરથી આ સમજો- લિવર કેન્સરની સારવાર તેની સારવાર કેન્સરની સ્થિતિ, ગાંઠના કદ અને દર્દીના સ્વાસ્થ્યના આધારે કરવામાં આવે છે. લિવર કેન્સરની સારવાર માટે, ડોકટરો બે પદ્ધતિઓનો ઉપયોગ કરે છે, તબીબી સારવાર અને શસ્ત્રક્રિયા. તબીબી સારવારમાં કીમોથેરાપી, ઇમ્યુનોથેરાપી, રેડિયેશન થેરાપી અને ટારગેટેડ થેરેપીનો સમાવેશ થાય છે. આ ઉપરાંત, કીમોએમ્બોલાઇઝેશન અને રેડિયોએમ્બોલાઇઝેશન જેવી ખાસ સારવાર પણ આપવામાં આવે છે. સર્જિકલ સારવારમાં એબ્લેશન (ગાંઠનો નાશ કરવો), હેપેટેક્ટોમી (યકૃતના અસરગ્રસ્ત ભાગને દૂર કરવો) અને યકૃત પ્રત્યારોપણ (સંપૂર્ણ યકૃતને બદલવું)નો સમાવેશ થાય છે. લિવર કેન્સરના તબક્કા લિવર કેન્સરની તીવ્રતા દરેક તબક્કામાં વધે છે. નીચે આપેલા ગ્રાફિક પરથી આ સમજો- લિવર કેન્સરથી બચવાના ઉપાયો લિવર કેન્સર એક ગંભીર રોગ છે, પરંતુ કેટલીક સાવચેતીઓ અને જીવનશૈલીમાં ફેરફાર કરીને તેનું જોખમ ઘટાડી શકાય છે. નીચે આપેલા ગ્રાફિક પરથી તેને સમજો- લિવર કેન્સર સંબંધિત સામાન્ય પ્રશ્નો અને જવાબો પ્રશ્ન- લિવર કેન્સર કેવી રીતે શોધી શકાય છે? જવાબ- આ માટે, ડૉક્ટર અનેક પરીક્ષણો કરે છે. સૌ પ્રથમ, રક્ત પરીક્ષણ (AFP) દ્વારા લોહીમાં કેન્સર સંબંધિત પ્રોટીનની તપાસ કરવામાં આવે છે. આ પછી, અલ્ટ્રાસાઉન્ડ, સીટી સ્કેન અથવા MRI દ્વારા લિવરમાં ગાંઠની હાજરી, તેનું કદ અને વિસ્તરણ જોવામાં આવે છે. ક્યારેક બાયોપ્સી દ્વારા ગાંઠનો નમૂનો લેવામાં આવે છે અને તેની તપાસ પણ કરવામાં આવે છે. પ્રશ્ન- લિવર કેન્સર સાથે વ્યક્તિ કેટલો સમય જીવી શકે છે? જવાબ- તે ઘણી બાબતો પર આધાર રાખે છે, જેમ કે કેન્સરનો તબક્કો, સારવારની શરીર પર અસર અને વ્યક્તિનું સામાન્ય સ્વાસ્થ્ય. લિવર કેન્સર એક જીવલેણ રોગ હોવા છતાં, સારવારમાં પ્રગતિથી હવે લોકો પહેલા કરતાં વધુ સમય સુધી જીવી શકે છે. પ્રશ્ન- શું લિવર કેન્સર સર્જરી પછી ફરીથી કેન્સર થવાનું જોખમ છે? જવાબ- હા,લિવર કેન્સર સર્જરી પછી કેન્સર ફરીથી થવાનું જોખમ રહેલું છે. આને તબીબી ભાષામાં 'રિકરન્સ' કહેવાય છે. સર્જરી દ્વારા ગાંઠ દૂર કરી શકાય છે, પરંતુ જો લિવરના બાકીના કોષો પહેલાથી જ ક્ષતિગ્રસ્ત હોય અથવા વાયરસ (જેમ કે હેપેટાઇટિસ બી અથવા સી) હજુ પણ શરીરમાં હાજર હોય, તો ભવિષ્યમાં ફરીથી કેન્સર થવાનું જોખમ રહેલું છે. તેથી, દર 3-6 મહિને બલ્ડ ટેસ્ટ, અલ્ટ્રાસાઉન્ડ અને હેપેટાઇટિસની સારવાર કરાવવી મહત્ત્વપૂર્ણ છે. લિવર ટ્રાન્સપ્લાન્ટ પછી કેન્સર ફરીથી થવાની શક્યતા ઘટી શકે છે, પરંતુ આ જોખમ સંપૂર્ણપણે દૂર થતું નથી. પ્રશ્ન- શું લિવર કેન્સરનો દર્દી સામાન્ય જીવન જીવી શકે છે? જવાબ: શરૂઆતના તબક્કામાં સારવાર પછી, દર્દી સામાન્ય જીવન જીવી શકે છે, પરંતુ જીવનશૈલીમાં સુધારો અને નિયમિત તપાસ જરૂરી છે. પ્રશ્ન- લિવર કેન્સરના દર્દીએ શું ખાવું જોઈએ અને શું ન ખાવું જોઈએ? જવાબ- તેમણે હળવો, સરળતાથી સુપાચ્ય અને પૌષ્ટિક ખોરાક લેવો જોઈએ. જંક ફૂડ, તળેલું ખોરાક, આલ્કોહોલ અને પ્રોસેસ્ડ ફૂડ ટાળવા જોઈએ. ડૉક્ટરની સલાહ મુજબ આહાર લેવો વધુ સારું છે. પ્રશ્ન- લિવર કેન્સરની સારવાર કેટલો સમય ચાલે છે? જવાબ- તે સારવારના તબક્કા અને પદ્ધતિ પર આધાર રાખે છે. કેટલાક દર્દીઓને અઠવાડિયાથી મહિનાઓ સુધીની ઉપચારની જરૂર પડે છે. બીજી બાજુ, સર્જરી અથવા ટ્રાન્સપ્લાન્ટ પછી સ્વસ્થ થવામાં ઘણો સમય લાગી શકે છે.